
Dnia 18 października 2006 r. w Ratuszu częstochowskim została
udostępniona stała wystawa historyczna "Dzieje Miasta Częstochowy. Etap
pierwszy: od pradziejów do końca XVIII wieku".
Najstarszy odcinek pradziejów ziem polskich rozpoczęło przybycie na nie
gromad ludzkich, co miało miejsce 500 tys. lat temu, w epoce
geologicznej zwanej plejstocenem. Najdawniejsze ślady pobytu człowieka w
okolicach Częstochowy pochodzą z Jaskini Zamkowej dolnej w Olsztynie i
datowane są na 50-60 tys. lat temu. Ludność paleolityczna zamieszkująca
nasze tereny zainteresowana była surowcem krzemiennym. W starszym
okresie epoki brązu (ok. XV-XIV w p.n.e.) na północny zachód od
Częstochowy przybyły grupy ludności z terenów dzisiejszego Śląska.
Najstarsze ślady osadnictwa tej grupy wiązać można z cmentarzyskami w
Zbrojewsku i Opatowie. W środkowym okresie epoki brązu (ok. XIII-XII w
p.n.e.) z ośrodkiem osadniczym nad środkową Liswartą utożsamiamy
formowanie się grupy ludności kultury łużyckiej. W następnych wiekach
ludność ta kolonizowała obszary w dół i w górę rzeki oraz nieco dalej na
wschód – obecnie tereny Częstochowy i okolic. Po zaniku kultury
łużyckiej przez następne kilkaset lat region częstochowski pozbawiony
został wyraźniejszych śladów osadnictwa. Dopiero w 2. połowie II w. n.e.
pojawiła się tutaj kultura przeworska, trwająca do poł. V w n.e.
Głównym źródłem znajomości tej kultury są cmentarzyska.
Część archeologiczna ekspozycji ma za zadanie ukazać pradzieje ziemi
częstochowskiej od początków osadnictwa ludzkiego aż po kres
starożytności. Odkrywane przez archeologów artefakty nie są w stanie
zrekonstruować życia dawnych społeczeństw – brak dokumentów,
archiwaliów, notatek wzbogacających wiedzę, stąd ta część wystawy,
zaprezentowana w pierwszych trzech salach, została zaaranżowana tak, by
odczuwalny był wyraźnie nastrój tajemniczości. Wśród najciekawszych
eksponatów zobaczyć można m.in.: fragment ciosu, fragment kości udowej,
kość piszczelową i łopatkę mamuta, czaszkę i kości niedźwiedzia
jaskiniowego, wyroby krzemienne ze starszej epoki kamienia - paleolitu
(60-50 tys. lat temu), mezolityczne wióry i odłupki krzemienne z wydmy w
Przymiłowicach koło Olsztyna ze środkowej epoka kamienia - mezolitu
(8-5,4 tys. przed Chr.), toporki i siekierki z okresu neolitu (ok. 5400
do 2200/2100 przed Chr.), amforkę kultury ceramiki sznurowej, pochówki
kultury łużyckiej, około IX w. przed Chr., wyroby ceramiczne znalezione w
grobach ludności kultury łużyckiej (około XIV/XIII - V w. przed Chr.),
naczynia gliniane wykonane przez ludność kultury łużyckiej, skarb
wyrobów brązowych z Łobodna (naszyjniki, nagolennik, bransoleta),
pochówki kultury przeworskiej, wyroby metalowe i ceramikę kultury
przeworskiej.
W kolejnych salach ukazana jest historia miasta Częstochowy: okres od
średniowiecza do końca schyłku Rzeczpospolitej szlacheckiej. Pierwsza
wzmianka o Częstochowie umieszczona została w dokumencie biskupa
krakowskiego Iwo Odrowąża wystawionym w 1220 roku i dotyczyła wsi
Częstochowa, usytuowanej w rejonie dzisiejszego Rynku Wieluńskiego. Na
wystawie cytowane są fragmenty ważnych dokumentów, takich jak ten wyżej
wymieniony, lub kolejnych, m.in. dokumentu króla Kazimierza Wielkiego z
1356 roku, wystawionego Leonardowi i Kanimirowi przywileju lokacyjnego
dla dwóch wsi w ich władztwie częstochowskim, dokumentu księcia
Władysława II Opolczyka z 3 maja 1377 roku z najstarszą wzmianką o
mieście Częstochowie, dokumentu fundacyjnego klasztoru Paulinów na
Jasnej Górze wystawionego przez księcia Władysława Opolczyka w 1382
roku, w którym nadał on klasztorowi Częstochówkę. Kolejne fragmenty
wystawy obrazują ukształtowanie się ustroju administracyjnego: oglądać
można mapy, makietę zamku olsztyńskiego, narzędzia gospodarcze, skarby
monet i inne źródła materialne.
Część kolejna ekspozycji przedstawia Częstochowę w okresie od początku
XVI wieku do 1793 roku. Wśród prezentowanych eksponatów na uwagę
zasługują m.in.: pieczęcie miasta Częstochowy z 1501 i 1564 roku,
sztychy przedstawiające oblężenie twierdzy Jasna Góra przez wojska
szwedzkie w XVI wieku, militaria, takie jak napierśniki, napleczniki,
moriony, broń drzewcowa, broń palna, broń biała, plan oblężenia twierdzy
Jasna Góra. W ostatniej sali ukazana została Częstochowa w dobie Sejmu
Czteroletniego, wraz z wykazem imiennym częstochowian , którzy w nim
uczestniczyli.
Serdecznie zapraszamy do obejrzenia wystawy, która przybliża dzieje
miasta, począwszy od pradziejów, w sposób niezwykle obrazowy - Autorami
aranżacji są artyści plastycy Włodzimierz Karankiewicz, Tadeusz Kosela i
Bożena Mszyca, zaś Autorami scenariusza merytorycznego pracownicy
Muzeum Częstochowskiego: Magdalena Wieczorek-Szmal, Maciej Kosiński
(archeologia) i Andrzej Kuźma (historia), pod nadzorem zastępcy
dyrektora ds. naukowych Elżbiety Miszczyńskiej.
Janusz Jadczyk i Katarzyna Jezierska